Cổ cầm là gì, giá bao nhiêu, có mấy dạng cầm thức phổ biến và ý nghĩa của các dây đàn

Cổ cầm là loại nhạc cụ cao sang, tinh hoa của văn hóa phương Đông.

Hãy cùng mình tìm hiểu về nó nhé!

Nội dung chính ⇒

Cổ cầm là gì, có mấy dây?

Cổ cầm (古琴, gǔqín) có xuất xứ từ Trung Quốc, thường có 7 dây nên còn gọi là “Thất huyền cầm”.

Từ thời cổ đại, các cầm nhân đã yêu thích và xem nó như thú chơi tao nhã của người quân tử.

Cho nên, người đời nay đối với cổ cầm luôn có sự tôn kính vì cầm là “nhạc cụ của hiền nhân”.

Một cây cổ cầm thường dài khoảng 120 cm và rộng 20 cm.

Nếu nhìn cây cổ cầm và hình dung, bạn sẽ thấy nó giống với dáng của chim phượng hoàng, toàn thân thuôn dài.

Truyền thuyết kể rằng xưa kia, vua Phục Hy quan sát thấy năm sắc sao trên trời rơi xuống cây ngô đồng, chim phượng hoàng đến đậu. Vì vậy, ông nghĩ rằng loài cây cổ thụ này hẳn đã hấp thụ tinh hoa của trời đất, có thể phát ra âm thanh hay như tiếng chim phượng hoàng. Thế là ông lấy thân cây ngô đồng làm đàn, lại lấy dây tơ căng lên để tạo âm thanh. Cổ cầm đã hình thành từ đó.

Hoặc bạn cũng có thể tưởng tượng cổ cầm với thân hình con người (vì nó có đầy đủ các bộ phận như đầu đàn, cổ đàn, vai đàn, lưng đàn, chân đàn…). Thân đàn rộng rồi tới hẹp là biểu tượng cho tôn ti.

Ngắm nhìn cổ cầm, bạn sẽ thấy mặt trên của cầm cong tròn hình vòm, tượng trưng cho trời; mặt dưới thì phẳng, tượng trưng cho đất. Trên mặt cầm lại có 12 huy khảm chìm, đó là biểu tượng cho 12 tháng trong năm (sau này thêm một huy nữa là 13 huy để biểu tượng cho năm nhuận có 13 tháng).

Về kết cấu, cổ cầm được tạo thành từ hai tấm gỗ ghép lại. Loại gỗ để chế tác thì có nhiều loại nhưng dựa theo truyền thuyết thì tốt nhất là gỗ cây ngô đồng (ngô đồng cũng có nhiều loại). Ngày nay, cổ cầm được làm từ nhiều loại gỗ khác nhau như gỗ linh sam, gỗ hông…

Các dạng cầm thức phổ biến

Cầm thức là hình dáng của cổ cầm và tính đến nay thì có khoảng 50 thức, tuy nhiên, chỉ khoảng 20 thức là thông dụng và ở nước ta thì có 5 thức phổ biến sau:

Hỗn Độn thức (渾沌式)
Tiêu Diệp thức (蕉叶式)
Phục Hy thức (伏羲式)
Trọng Ni thức (仲尼式)
Thần Nông thức (神农式)

Hỗn Độn thức - Tiêu Diệp thức - Phục Hy thức — Hỗn Độn thức – Tiêu Diệp thức – Phục Hy thức (từ trái qua phải)

Ý nghĩa của các dây đàn cổ cầm

Ban đầu cổ cầm có 5 dây, tượng trưng cho ngũ cung (Cung, Thương, Giốc, Chủy, Vũ) và ngũ hành (Kim, Thủy, Mộc, Hỏa, Thổ).

Ý nghĩa của từng dây như sau:

Dây thứ nhất (dây Cung): Dây này ứng với hành Thổ, có âm thâm trầm và uy nghi, tượng trưng cho bậc quân vương và được tạo thành từ 81 sợi chỉ lụa. Đây là dây lớn nhất.
Dây thứ hai (dây Thương): Dây này ứng với hành Kim, có âm thanh rõ ràng, tượng trưng cho bậc công hầu và được tạo thành từ 72 sợi chỉ lụa.
Dây thứ ba (dây Giốc): Dây này ứng với hành Mộc, run rẩy khi ta chạm vào, giống như cỏ cây run rẩy, đâm chồi nảy lộc trước gió xuân và tượng trưng do dân chúng. Dây này được tạo thành từ 64 sợi chỉ lụa.
Dây thứ tư (dây Chủy): Dây này ứng với hành Hỏa, có âm thanh thịnh vượng, dồi dào sức sống, tượng trưng cho thiên nhiên và được tạo thành từ 54 sợi chỉ lụa.
Dây thứ năm (dây Vũ): Dây này ứng với hành Thủy, tượng trưng cho muôn vật đang sống.

Sau này, vua Chu Văn Vương (Cơ Xương) thêm dây thứ 6 – gọi là dây Văn và vua Chu Võ Vương (Cơ Phát) thêm dây thứ 7 – gọi là dây Võ.

Vì vậy, cổ cầm ngày nay có 7 dây.

Dây đàn cổ cầm được làm bằng chất liệu gì?

Có 3 loại chất liệu phổ biến thường được dùng để làm dây đàn cho cổ cầm, đó là:

Dây tơ: Là loại dây nguyên thủy của cổ cầm, được làm bằng cách lấy một số lượng nhất định các sợi tơ, xoắn lại và định hình lại. Dây này mềm mại, âm sắc cổ điển đặc trưng, mộc mạc đơn giản nhưng lại dễ đứt, âm vang ngắn, khô và chất lượng âm thanh cũng không ổn định (vì chất liệu tơ rất nhạy cảm với sự thay đổi của nhiệt độ và độ ẩm).
Dây kim loại bọc nylon (dây thép): Là loại dây bền, tạo ra âm thanh lớn, rõ ràng, chất lượng âm thanh ổn định nhưng vì chất liệu kim loại nên âm thanh có khi hơi cứng, chát. Bên cạnh đó, dây thép cũng dễ gây đau tay và vì bản chất của nó mượt nên không tạo được tiếng vuốt dây đặc trưng của cổ cầm.
Dây nylon (Long Nhân băng huyền): Là dây được làm bằng loại sợi siêu bền, sợi này lại được phủ bằng một lớp sợi tơ và nylon. Đặc tính của loại dây này nằm ở mức trung gian giữa dây thép và dây tơ, không quá vượt trội cũng không quá kém. Tuy nhiên, dây này lại dễ bị xoắn.

Nhìn chung, việc chọn chất liệu dây sẽ dựa vào độ nhạy âm của thân đàn. Ví dụ như thân đàn tốt thì bạn dùng dây nào cũng được (nhưng nếu thân đàn không tốt mà bạn dùng dây tơ thì âm thanh sẽ nhỏ, không rõ ràng).

Cổ cầm giá bao nhiêu?

Giá của cổ cầm rất đa dạng, tùy theo khả năng mà bạn lựa chọn. Loại dưới 5 triệu cũng có. Loại từ 5 – 10 triệu cũng có và loại vài chục đến hàng trăm triệu cũng có.

Với những người mới chơi cầm, nếu có điều kiện thì nên chọn loại có giá từ 7 – 10 triệu và nên nhờ người có kinh nghiệm mua giúp. Mỗi cây cầm sẽ có âm thanh khác nhau, không cây nào giống cây nào (dù hình dáng và giá tiền giống nhau).

Vì vậy, bạn nên mua trực tiếp hoặc nhờ người có kinh nghiệm hỗ trợ test âm đàn để chọn được cây có âm sắc mà bạn thích nhé!

Ai là người đầu tiên tạo ra cổ cầm?

Về câu hỏi “Ai là người đầu tiên tạo ra cổ cầm?” thì không có câu trả lời chính xác.

Có truyền thuyết nói rằng vua Phục Hy là người tạo ra cổ cầm.

Cũng có truyền thuyết nói rằng vua Thần Nông (Viêm Đế) và Hoàng Đế đã tạo ra cổ cầm.

Có tư liệu lại nói vua Đường Nghiêu tạo ra.

Ngày nay, nhiều cầm nhân tôn ngài Bá Ấp Khảo, nổi tiếng với tài gảy đàn “thần sầu” là ông tổ của cổ cầm và lấy ngày 18/ 9 hàng năm là ngày cúng tổ (Bá Ấp Khảo là anh trai của Chu Võ Vương – vị vua thêm dây thứ 7 cho cổ cầm).

Thật ra, tôn thờ người sáng tạo hay người phát triển cũng đúng và tôn thờ người nâng tiếng đàn lên mức độ tuyệt diệu cũng đúng. Tất cả chỉ là tính ngưỡng để tưởng nhớ công ơn của tiền nhân đã tạo ra sản phẩm văn hóa quý báu cho con người.

Nói như admin GuqinSaigon thì “tất cả chỉ là vay mượn của thế giới này“.

Nhìn chung, theo các ước đoán thì cổ cầm có thể đã xuất hiện từ hơn 4000 năm nhưng thời điểm chính xác thì không thể xác định được. Chỉ biết rằng, nó đã có từ thời vua Đường Nghiêu và đạt tới đỉnh cao vào thời nhà Đường.

Năm 2003, cổ cầm Trung Quốc được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới. Lúc ấy, cả nước Trung Quốc chỉ còn khoảng 50 người được xem là lão luyện với loại đàn này. Sau này, nhiều cầm nhân xuất hiện và đã kế thừa vẻ vang. Những bản đàn quen thuộc lại được diễn tấu lại với những nét hay riêng…

Ở nước ta, cổ cầm cũng từng được dùng trong dàn nhạc cung đình giai đoạn đầu thời Nguyễn (nhưng đã bị thất truyền). Hiện nay, giới trẻ Việt Nam cũng như Trung Quốc dần dần yêu thích loại đàn này và số lượng càng ngày càng đông (theo nguồn tin từ một người bán cổ cầm tại Việt Nam thì trong 3 năm đã có hơn 100 cây đã được bán cho các bạn trẻ Việt Nam, với mức giá từ 4 triệu đến vài chục triệu).

Với những người yêu thích cổ cầm thì cầm chính là tri kỷ, là nét đẹp văn hóa. Mỗi khúc cầm có một sự tích riêng của nó, khi được cầm nhân gảy lên lại mang nét riêng của bản thân, khiến cho tiếng đàn cầm trở thành tiếng lòng của mỗi người, thấy đàn như thấy người, nghe tiếng đàn biết tính ý người.