Trong y học cổ truyền, đậu ván trắng được gọi là bạch biển đậu, là loại thực phẩm – dược liệu điều trị nhiều bệnh thường gặp hàng ngày.
Đậu ván trắng có tên khoa học là gì?
Đậu ván trắng có tên khoa học là Lablab purpureus, có hoa màu trắng.
Đây là loại đậu thơm ngon, rất bổ, hoa được dùng làm thuốc, quả non có thể xào ăn (hoặc luộc ăn).
Hạt đậu ván trắng có mồng ở mép hạt, là loại đậu chứa nhiều dưỡng chất, có thể vừa dùng làm thức ăn, vừa dùng làm thuốc.
Hạt đậu ván có tác dụng gì?
Hạt đậu ván trắng (cũng như hạt đậu xanh và nhiều loại đậu nói chung) đều không thể ăn sống vì nó có chứa các chất gây ngộ độc.
Tuy nhiên, các chất này không bền, dễ bị phá hủy bởi nhiệt độ nên khi chúng ta nấu chín thì chúng sẽ bị phá hủy (và chúng ta có thể ăn một cách an toàn).
Trong ẩm thực, hạt đậu ván trắng thường được dùng nấu chè, hầm thịt, làm mứt… vì nó chứa nhiều chất dinh dưỡng như: chất đạm, đường bột, chất béo, vitamin B1, B2, B3, axit folic (vitamin B9), vitamin C… và các khoáng chất như Ca, Mg, Mn, P, K, Zn…
Hạt đậu ván trắng (bạch biển đậu) trong Đông y
Theo y học cổ truyền, bạch biển đậu (đậu ván trắng) có tính ôn (ấm) và có vị ngọt nên giúp bổ tỳ vị.
Bên cạnh đó, ta có thể ra những công dụng nổi trội của loại đậu này như:
- Giúp giải nhiệt, bớt phiền khát.
- Giúp điều trị kém ăn, đau bụng, buồn nôn, thổ tả…
- Điều trị huyết trắng.
- Giúp giải cảm nắng.
Cách dùng: lấy 8 – 16 g hạt đậu ván trắng, nấu cho đến khi hạt chín nở thì chắt lấy nước uống.
Các bài thuốc chữa bệnh có dùng hạt đậu ván trắng
Hạt đậu ván trắng còn được dùng trong các bài thuốc như:
1. Giải độc thạch tín (ngộ độc asen)
Lấy một nắm hạt đậu ván trắng, giã nát rồi hòa với một ít nước và uống hết nước ấy (cần thực hiện ngay vì thạch tín rất độc, gây chết người nhanh chóng).
Đây là phương pháp lấy độc trị độc (vì hạt đậu ván trắng còn sống sẽ có độc).
2. Giải độc do ăn nhầm thịt gia súc có độc (trâu, bò, dê, cừu… có độc)
Lấy hạt đậu ván trắng, nướng cho cháy rồi giã nát như bột, mỗi lần uống thì lấy 11 g bột ấy, hòa với nước uống.
3. Giải độc do ăn nhầm thịt chim có độc (khiến cho nổi mẩn, say sẩm, nôn mửa…)
Lấy một nắm hạt đậu ván trắng, nghiền nát rồi hòa với nước và uống.
4. Điều trị bạch đới (huyết trắng) ở phụ nữ
Lấy hạt đậu ván trắng, cho vào chảo, sao cho chín rồi giã nát, tán mịn. Mỗi lần dùng, ta múc một muỗng nhỏ (khoảng 7,5 g), hòa với nước cơm rồi uống (nước cơm là nước chắt ra khi nồi cơm gần khô nước).
Ngoài cách này thì theo kinh nghiệm dân gian, ăn sương sáo cũng giúp giảm huyết trắng.
Lưu ý khi dùng hạt đậu ván trắng
- Chỉ dùng những hạt nguyên vẹn, có màu trắng ngà (không dùng hạt bị đổi màu, hư hỏng hoặc có dấu hiệu bất thường).
- Người thể trạng hư hàn, đang bị cảm lạnh, sốt, tiêu chảy… thì không nên dùng.
Hoa đậu ván trắng có tác dụng gì?
Hoa đậu ván trắng được dùng trong nhiều bài thuốc như:
1. Điều trị phụ nữ băng huyết nặng
Lấy hoa đậu ván trắng, phơi hoặc sấy cho khô rồi xay nát, mỗi lần uống từ 7 – 11 g, hòa với nước nấu từ gạo rang để uống (uống lúc bụng đói).
2. Điều trị xích bạch đới hạ, kiết lỵ và tiêu chảy
Lấy 4 – 9 g hoa đậu ván trắng, nấu lấy nước uống.
3. Điều trị viêm ruột cấp tính (mới phát)
Lấy 60 g hoa đậu ván trắng (hoa tươi), rửa sạch, cho vào chảo, sao cho đến khi hoa khô và chuyển thành màu đen thì lấy ra, dùng hoa ấy nấu lấy nước rồi chia thành hai lần uống trong ngày (ngày nay, cách này ít được áp dụng vì khá phức tạp).
4. Điều trị tiêu chảy do thấp nhiệt (có kèm đau quặn bụng, đi ngoài mót rặn, nóng rát hậu môn hoặc sốt, khát nước, hơi thở hôi)
Lấy 60 g hoa đậu ván trắng, cho vào chảo, sao đen rồi hãm cùng 12 g lá trà xanh, chắt lấy nước uống như trà (uống lúc còn ấm).
5. Điều trị huyết trắng ở phụ nữ
Lấy hoa đậu ván trắng, phơi khô rồi xay nát thành bột. Mỗi lần uống, bạn lấy 8 g bột ấy, hòa với nước cơm (nước chắt ra lúc nồi cơm đang sôi, sắp cạn nước), sau đó khuấy cho bột tan đều, đợi bớt nóng thì uống (thuốc này uống vào lúc đói, mỗi ngày uống hai lần).
Lá đậu ván có tác dụng gì?
Ngoài hoa, quả, hạt thì lá đậu ván trắng cũng có thể dùng làm thuốc. Theo kinh nghiệm dân gian, có thể lấy 20 g lá đậu ván tươi, rửa sạch, cho vào chảo sao vàng rồi nấu lấy nước uống để điều trị tiểu ra máu.
Tư liệu tham khảo
- Đậu ván trắng và những bài thuốc dân gian thông dụng, https://caythuoc.org/cong-dung-cua-cay-dau-van-trang.html
- Tạ Duy Chân, Những phương thuốc hay – “Rau cỏ trị bệnh”, trang 70.
- 6 món ăn, bài thuốc từ hoa đậu ván trắng, https://caythuoc.org/6-mon-an-bai-thuoc-tu-hoa-dau-van-trang.html
