Công dụng của chi tử (quả dành dành)

Hoa dành dành to vừa phải nhưng rất trắng, rất đẹp và thơm. Mùi hương của nó nhu mì, dễ chịu và càng ngửi càng thích.

Vì vậy, những người thích trồng cây hầu như đều trồng cho mình một bụi dành dành, vừa để ngắm, vừa để trang trí và còn để dùng làm thuốc.

Vâng, quả dành dành chính là vị thuốc “chi tử” trong y học cổ truyền. Vậy, công dụng của chi tử là gì?

Công dụng của chi tử (quả dành dành)

Theo y học cổ truyền, chi tử (quả dành dành) có vị đắng, tính lạnh. Nhiều năm qua, dân gian ta đã dùng vị thuốc này với các công dụng như:

• Giúp mát máu, thanh nhiệt, giảm mụn do máu nóng.
• Giúp lợi tiểu, tiêu viêm.
• Điều trị ngoại cảm phát sốt.
• Trị chứng mất ngủ.
• Trị loét miệng và nhức răng do nóng nhiệt.
• Trị viêm kết mạc mắt.
• Trị tiểu ra máu, thổ huyết.
• Giúp cầm máu, trị chảy máu cam.
• Giúp lợi tiểu, trị chứng tiểu ít.
• Điều trị viêm thận và phù thũng.
• Điều trị viêm gan nhiễm trùng vàng da (do nước sắc dành dành có tác dụng chống một số loại vi trùng và ức chế, làm giảm sắc tố mật trong máu).

Cách dùng quả dành dành làm thuốc: Khi quả chín, bạn hái xuống, cắt bỏ cuống rồi đem phơi khô và để dùng dần. Mỗi lần dùng, bạn lấy từ 6 – 12 g quả, cắt ra làm hai rồi nấu lấy nước uống.

Lưu ý: Người huyết áp thấp, đường huyết thấp, cơ địa hư hàn, hay lạnh bụng, đứng lên ngồi xuống xây xẩm, choáng váng, hay lạnh tay chân… không được dùng quả dành dành (chi tử).

Các bài thuốc chữa bệnh có dùng quả dành dành (chi tử)

Có thể kể đến các bài thuốc sau đây:

1. Bài thuốc chữa chứng mất ngủ, cảm thấy nóng ruột, bồn chồn không yên

Với trường hợp này, bạn lấy 10 quả dành dành (đã phơi khô), cho vào chảo, rang cho vàng lên rồi lấy thêm một chén đậu đen (chén lưng, không cần đầy chén), cũng rang lên, sau đó cho tất cả vào nồi, nấu với hai chén nước cho đến khi nước rút còn nửa chén thì gạn lấy nước, để nguội và uống.

2. Chữa chứng đi cầu ra máu tươi (đại tiện ra máu tươi và lỵ ra máu)

Quả dành dành có tác dụng cầm máu (chỉ huyết), vì vậy, bạn có thể dùng để cầm máu trong trường hợp trên bằng cách phơi khô, đốt cho cháy gần thành than (tức chỉ cháy khoảng 70 %, chưa cháy hết bên trong), sau đó tán nát ra, lấy một ít (khoảng 1 muỗng nhỏ), đem hòa với nước và uống.

3. Điều trị chảy máu cam, thổ huyết và tiểu ra máu (giúp cầm máu)

Để điều trị các trường hợp này, bạn có thể vào tiệm thuốc Bắc và mua các vị thuốc sau rồi nấu lấy nước uống.

Bài thuốc bao gồm: chi tử (tức quả dành dành khô, dùng 9 g), trắc bá diệp (tức lá trắc bá, dùng 9 g), rễ tranh (15 g), sinh địa (15 g) cho mỗi ngày uống.

Vì vậy, tùy theo số lần muốn dùng mà bạn ước lượng khối lượng cần mua nhé.

4. Chữa chứng mắt đỏ sưng đau và viêm kết mạc mắt

Với các bệnh này, ta dùng bài thuốc gồm các vị: chi tử (tức quả dành dành khô, 9 g), cam thảo Bắc (dùng 3 g), kim cúc (dùng 9 g), tất cả cùng nấu lấy nước uống.

5. Chữa viêm gan nhiễm trùng vàng da

Với bệnh này, bạn dùng riêng quả dành dành cũng được nhưng để tăng hiệu quả thì bạn có thể dùng các bài thuốc kết hợp sau đây:

• Cách 1: dùng 9 g quả dành dành khô, 6 g đại hoàng và 18 g nhân trần, tất cả cùng nấu uống mỗi ngày.
• Cách 2: dùng 15 g quả dành dành khô, rang vàng lên, 20 bông mã đề và 1 chén hạt đậu đỏ, tất cả cùng nấu với 2 chén nước , cho đến khi nước rút cạn còn 1 chén thì chắt ra uống.
  

Bài thuốc ngoài da từ quả dành dành (chi tử)

Với trường hợp bong gân, lở loét ngoài da và đinh nhọt thì bạn cũng có thể lấy quả dành dành, nghiền nát ra rồi hòa với chút rượu (hoặc nước) cho sệt sệt và bôi lên, đắp lên.

Tư liệu tham khảo

1. Võ Văn Chi, Từ điển cây thuốc Việt Nam, tập 1, trang 706.

Từ khóa: công dụng của chi tử